Dit artikel schreef ik in opdracht van een HR-organisatie, maar is op dit moment relevant voor iedereen.
Wie in 2017-2018 de term burn-out epidemie al gebruikte, kon zich uiteraard niet voorstellen wat er nog stond te gebeuren. Fast forward naar 2020 en de waarschuwingen voor een zogenaamde burn-out golf zijn wekelijks in het nieuws te vinden. Het ziekteverzuim is op zijn hoogst sinds 2003 en op basis van onderzoek wordt er door de voorzitter van het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-out, Theo Immers, gewaarschuwd voor uitval van maar liefst vier miljoen werkende Nederlanders in de komende maanden.
Geen malse uitspraak dus.
Maar wat is er dan precies aan de hand? En zijn we simpelweg overgeleverd aan het lot of zijn we zelf in staat om er iets aan te doen?
De oorzaak van burn-out
Laten we beginnen bij het begin. Want om bij de oplossing te komen is het ook belangrijk om goed te begrijpen hoe burn-out klachten tot stand komen.
We kennen allemaal de standaard burn-out formule. De druk op werk neemt toe, we zetten nog een tandje bij, letten net even iets minder op onszelf, proberen die laatste deadlines nog even te halen door de avonden en de weekenden erbij te pakken, houden dit een lange periode in stand en dan is het ineens klaar.
Vaak wordt dan gezegd dat de werkdruk ons de das heeft omgedaan. Of de stress die die werkdruk ons geeft. Maar als je de vraag stelt: ‘hoe leidt die werkdruk dan tot stress?’, krijg je net een iets genuanceerder beeld van wat er gaande is. Want: tijdens dit soort periodes zijn we ons in gedachten continu druk aan het maken. Of we de deadline wel halen, of het werk wel op tijd afkomt, of we wel aan de verwachtingen kunnen voldoen. En omdat ons brein niet weet wat we ons inbeelden of wat zich voor onze neus afspeelt, reageert het op de enige manier die het kent bij potentieel gevaar: angst.
Nou is er met angst niks mis. Mits we het gebruiken waar het voor bedoeld is en het reguleren. Wanneer we ons continu in een omgeving bevinden waar we dreiging ervaren, heeft het ‘stress-systeem’ geen mogelijkheid om tot rust te komen.
Burn-out in corona tijd
Als er één ding is wat onder de mensen is toegenomen de afgelopen maanden, dan is het onzekerheid. Onzekerheid over werk, onzekerheid over de financiën, onzekerheid over de toekomst en onzekerheid over hoe we werk en het gezinsleven kunnen combineren terwijl we thuis zitten en we een ZOOM call proberen te houden terwijl er twee gillende kids door de woonkamer rennen.
Hierdoor zijn we in gedachten nog meer bezig met ‘wat als…’ of ‘hoe ga ik dit in hemelsnaam redden’ scenario’s. Met als resultaat… wederom… angst. En de meest gebruikte manieren van mensen om met angst om te gaan zijn:
- Piekeren (het continu in gedachten herhalen van het probleem, zoekend naar een oplossing)
- Verdoven (van netflix, tot onze smartphones, tot aan eten, roken en alcohol)
Over die eerste zei neuropsycholoog Eric Matser vorige maand: "We kunnen onze piekergedachten niet langer afschudden door een opeenstapeling van slecht nieuws."
En dan begint een langzame opbouw richting chronische stress (lees: niet gereguleerde angst) met als eindstation burn-out. Ons sympathische zenuwstelsel (wat actief wordt bij angst), stelt ons in staat om het potentiële gevaar - het missen van de deadline of het verliezen van onze baan – de kop in te drukken. Maar als dit meteen wordt opgevolgd door de volgende deadline, of we een jaar lang in baanonzekerheid leven, schakelt het systeem niet meer terug.
De eerste signalen
Het eerste wat we merken is wat we zojuist al even benoemden. Dat we ons gehaaster gaan voelen en meer aan het piekeren zijn of ons meer zorgen maken. We hebben net wat meer zin in dat drankje aan het einde van de dag of de afleiding van Netflix. In feite moet je hier al ingrijpen, want er is iets in jou wat om aandacht vraagt.
Maar meer en meer zijn we gaan leren dat we ons niet zo moeten aanstellen, nog even de schouders eronder en dan ‘komt het vanzelf wel weer goed’. We willen immers niet degene zijn die afhaakt, terwijl de rest doorgaat.
Vervolgens merken we dat we ook niet lekker meer slapen. We piekeren als het ware de nacht door. Pakken wat extra koffie ter compensatie de volgende dag en gaan verder.
Dan begint het slaaptekort ons op te breken, samen met de langzame slijtage die er in ons lichaam plaatsvindt omdat er onvoldoende herstel is. Onder andere onze creativiteit heeft hieronder te leiden, dus we krijgen steeds meer moeite om nieuwe input te verzinnen voor ons project, gegevens helder te analyseren en het zien van oplossingen.
We worden wat prikkelbaarder dan normaal, we voelen ons wat instabieler of emotioneler (logisch met al die genegeerde emoties). We kunnen de reacties van mensen om ons heen nou net even niet meer hebben en vallen een keer uit tegen een collega.
En dit is vaak precies de reden waarom we hetgeen doen wat we absoluut niet moeten doen: we creëren afstand tot andere mensen. Op basis van bovenstaande factoren kan je waarschijnlijk ook wel begrijpen waarom. Maar er is één belangrijk punt waarom ik deze heb bewaard voor het laatst.
Het belangrijkste medicijn
Als je kinderen hebt; denk dan maar eens aan jouw zoon of dochter als die bang is. Zo niet, denk dan eens terug aan vroeger. Wat doen kinderen als ze bang zijn? Die zoeken instinctief veiligheid bij papa en mama. Oftewel: onze instinctieve behoefte bij angst is contact met andere mensen. En natuurlijk niet simpelweg met de eerste de beste collega bij het koffieapparaat over koetjes en kalfjes, maar persoonlijk contact waarbij we ons veilig genoeg voelen om aan te geven waar tegenaan lopen, dat we ons zorgen maken, dat we bang zijn...
Dit contact zal niet de oplossing voor ons probleem zijn, en dat hoeft ook niet. Dit contact zorgt voor regulatie van onze angst. In contact met andere mensen, waar we ons veilig bij voelen, komt ons systeem tot rust. Zelfs al bestaat de dreiging daarna ook nog.
Zet de oozaak van burn-out: niet gereguleerde angst, en de oplossing daarvoor: contact met andere mensen, naast elkaar en je begrijpt hoe corona en de daarbij komende maatregelen de ultieme burn-out kweekvijver is geworden. De oorzaak is flink opgeschroefd en de oplossing buiten spel gezet.
Burn-out preventie op de werkvloer
Dus wat betekent dit concreet? Het belangrijkste is dus om de verantwoordelijkheid niet bij je werknemers te laten liggen. De meeste mensen hebben geen flauw idee 1) dat ze bang zijn, omdat we dit gevoel zijn gaan bestempelen als stress en 2) hoe ze hier goed mee om moeten gaan.
- Dus biedt een luisterend oor, maar vraag ook regelmatig of alles nog goed gaat. Of het niet te veel wordt of dat ze zich misschien zorgen maken of het simpelweg ergens mee oneens zijn.
- Onderzoek naar angst, schaamte en kwetsbaarheid heeft aangetoond dat mensen zich makkelijker kwetsbaar op durven te stellen als de ander dat eerst doet. Dus ga zelf altijd eerst. Neem het voortouw en laat blijken dat jij vandaag de dag ook tegen dingen aanloopt.
- Schuif de klachten van je werknemer nooit aan de kant onder het mom: ‘hier hebben we allemaal wel eens last van’ of ‘het valt allemaal wel mee hoe druk we het hebben’.
Als iemand zich niet gehoord voelt, zal diegene daarna wel extra nadenken voordat zij zich weer kwetsbaar opstelt (en op basis van bovenstaand snap je wat dat betekent). - Neem het serieus als je ziet of hoort dat mensen ’s-avonds nog aan het werk zijn. Denk, met bovenstaand verhaal in acht nemende: ‘wat is de noodzaak van iemand om nu nog aan het werk te zijn?’ En dan zul je begrijpen dat iemand zich blijkbaar onder druk voelt staan. Het ’s avonds werken is in eerste instantie overigens niet het probleem. Het probleem is de onderliggende reden waarom ze aan het werk zijn.
- In de meeste gevallen speelt het privé leven van iemand ook een rol in de aanloop naar burn-out klachten. Zorg dan ook altijd dat hierover gepraat kan worden. Hiervoor geldt ook weer: ga zelf eerst en zorg dat je een veilige omgeving creëert om open te zijn.
- Zorg voor contactmomenten onder collega’s buiten de standaard vergaderingen en overleggen. Als het kan op kantoor, maar als het niet anders is dan desnoods via zoom.
Ik begon mijn verhaal met een terugblik naar 2017-2018 waar al serieuze geluiden te horen waren dat burn-outs een probleem waren. Toen zou ik op basis van bovenstaande al hebben gezegd: zorg ervoor dat je werknemers zich veilig voelen op de werkvloer. Dat ze durven te bespreken waar ze tegenaan lopen. Maar vandaag lijkt dit geen vrijblijvende optie meer, maar simpelweg een noodzakelijkheid waar je als werkgever het voortouw in moet nemen om dit platform te bieden.
Wil je hier als bedrijf mee aan de slag? Neem contact op voor de incompany mogelijkheden.
Wil jij hier als werknemer mee aan de slag? Schrijf je dan in voor de online burn-out breakdown workshop.